Yazar: Dr. Öğretim Üyesi | Boğaziçi Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü
Liberal Düşünce Dergisi, Yıl: 30, Sayı:117, Kış 2025, ss. 167-183.

Öz

Makalenin amacı Jürgen Habermas’ın müzakereci demokrasi anlayışının tamamlayıcı unsuru olarak kavramsallaştırdığı post-ulusal kimlik kavramını, Almanya’da yeniden alevlenen geçmişle yüzleşme siyaseti tartışmaları ışığında yeniden değerlendirmektir. Habermas, günümüz çokkültürlü toplumlarında demokratik aidiyetin siyasal kültür temelinde oluşması beklenen post-ulusal kimlik aracılığıyla sağlanması gerektiğini savunur. Post-ulusal kimliğin en önemli unsurlarından biri kamusal alanda yapılan tartışmaların beraberinde getirdiği öğrenme süreçleridir. Geçmişle yüzleşme siyaseti bu bağlamda değerlendirilmelidir. Ancak yakın dönemde Almanya’da düşünce ve ifade özgürlüğüne getirilen sınırlamalar ve bu sınırlamaların yüzleşme siyasetine atıfla meşru kılınmaya çalışılması, Habermas’ın kuramsal çerçevesini sorgular nitelikte. Makale, demokratik gerilemeye işaret eden bu kısıtlamaların demokratik kuram açısından anlamlandırılması için önce post-ulusal kimlik kavramının Habermas’ın kuramında tuttuğu yeri tanımlıyor. Ardından Almanya’da yüzleşme siyasetine dair yapılan tartışmaların önemli dönüm noktalarına değinerek, geçmişle yüzleşmenin demokratik yurttaşlık kimliğinin gelişmesine yapması beklenen katkıları tartışıyor. Son olarak, yakın dönemde tedavüle sokulan Staasräson kavramının, yüzleşme siyasetinde ciddi bir krize işaret ettiğini savunarak, bu krizin post-ulusal kimliğe verdiği zararı irdeliyor.

Anahtar Kelimeler: Habermas, Müzakereci Demokrasi, Post-Ulusal Kimlik, Geçmişle Yüzleşme (Hafıza) Siyaseti, Staatsräson, Demokratik Gerileme.

Post-National Identity and Memory Politics: The Case of Germany

Abstract

This article re-evaluates Jürgen Habermas’s concept of post-national identity, a key element of his model of deliberative democracy, within the context of Germany’s renewed debates on memory politics. Habermas posits that democratic belonging in multicultural societies should be fostered through post-national identity based on shared political culture. Central to this identity are the learning processes that arise from public debate, with discussions on coming to terms with the past playing a vital role. However, recent restrictions on freedom of expression in Germany, justified in part by appeals to the politics of memory, challenge Habermas’s framework. The article first examines the role of post-national identity within Habermas’s theory to better understand these restrictions and their implications for his democratic theory. It then explores key points in Germany’s discourse on memory politics, and finally, contends that the emergence of Staatsräson indicates a crisis for post-national identity, revealing a democratic backsliding.

Keywords: Habermas, Deliberative Democracy, Post-National Identity, Memory Politics, Staatsräson, Democratic Backsliding.