Yazar: Doktora Öğrencisi | Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Siyaset ve Sosyal Bilimler Doktora Programı
Liberal Düşünce Dergisi, Yıl: 30, Sayı: 119, Yaz 2025, ss. 99-123.

Öz

Beden terbiyesi, modernite ve ulus inşa süreçlerinde güdülen nüfus politikalarına eklemlenerek uygulanan ve nüfusu topyekûn bir biçimde düzenleyip, biçimleyerek uysal ve üretken bedenler yaratmayı amaçlayan biyo-politik bir araçtır. Bu çalışmanın amacı da tek parti döneminde Kemalist rejimin bir öjenik araç olarak başvurduğu beden terbiyesi politikaları aracılığıyla kadın ve erkek vatandaşları inşa etme sürecini serimlemek ve rejimin makbul vatandaşının kim olduğu sorusunu yanıtlamaktır. Buna bağlı olarak çalışmanın temel araştırma sorusu ise “biyo-politika ve onun bir aracı olarak beden terbiyesi ilişkisi üzerinden analiz edildiğinde kemalist rejimin tahayyül ettiği yeni cumhuriyetin yeni vatandaşı kimdir?” şeklinde formüle edilmiştir. Çalışmanın temel hipotezi ise tek parti döneminde; biyo-politik kaygılar ile kadına yavuz ve gürbüz evlatlar yetiştirme görevinin yüklendiği ve böylece Osmanlı kadınından ayrılan ancak annelik vasfını, ev içi geleneksel konumunu yitirmemiş yeni bir kadın imgesi oluşturulmak istendiği ve buna karşılık erkek vatandaşlara düşen rolün ise güzel vücutlu, sağlam düşünceli, cesur ama aynı zamanda uysal, itaatkâr ve üretken olma şeklinde belirlendiğidir.

Anahtar Kelimeler: Biyopolitika, Beden Terbiyesi, Tek Parti Dönemi, Öjeni, Makbul Vatandaş.

In Pursuit of the Ideal Citizen: Analyzing the Policies of Body Discipline of the Kemalist Regime through the Concept of Bio-Politics

Abstract

Body discipline is a biopolitical instrument linked to population policies of modernity and nation-building, aiming to produce docile and productive bodies by organizing the population as a whole. This study examines how the Kemalist regime employed body discipline as a eugenic tool during the single-party period to construct male and female citizens, and seeks to answer: Who is the ideal citizen imagined by the regime? The hypothesis argues that women were assigned the role of raising robust children within biopolitical concerns, thereby constructing a new female image distinct from the Ottoman woman yet preserving her maternal qualities and domestic role. Male citizens, on the other hand, were shaped as well-bodied, strong-minded, and brave, while remaining docile, obedient, and productive. Through this analysis, the study highlights how the Kemalist regime’s biopolitical practices defined gender roles and envisioned the “new citizen” of the republic.

Keywords: Biopolitics, Body Discipline, Single Party Period, Eugenics, Ideal Citizen.